Rotterdam en zijn haven zijn al eeuwenlang nauw met elkaar verbonden. Nu de haven een belangrijke duurzame transitie ondergaat, rijst de vraag: hoe kan men meer begrijpen en leren van deze verandering? Vandaag opent Portlantis zijn deuren, een nieuw tentoonstellings- en bezoekerscentrum ontworpen door MVRDV. De gestapelde vorm met vijf gedraaide verdiepingen steekt scherp af tegen de ruige omgeving op het meest westelijke punt van de haven op de Tweede Maasvlakte. Opvallende rode trappen rondom het gebouw leiden bezoekers naar het dak met vergezichten over zee, de kustlijn en de haven.
Portlantis staat op een opvallende plek tegen de duinen en is van veraf een herkenningspunt. Het ontwerp is functioneel en robuust, geïnspireerd op de no-nonsense omgeving van de haven. Het gebouw bestaat uit vierkante verdiepingen met grote panoramische ramen, elk gericht op een specifiek uitzicht. De indeling volgt de functie: het café op de begane grond kijkt uit op de duinen, terwijl het restaurant op de vierde verdieping zicht biedt op de Noordzee en de haven, zodat bezoekers ’s avonds kunnen genieten van het diner met de lichtjes van de haven op de achtergrond.
In de tussenliggende drie verdiepingen is er een vaste tentoonstelling te zien, ontworpen door Kossmanndejong. Hier zijn de ramen gericht op specifieke elementen van de haven die de tentoonstelling inhoudelijk versterken. Elke verdieping behandelt een ander thema. Het eerste niveau laat zien hoe de haven werkt, het tweede wat de haven voor mensen betekent en het derde gaat over de toekomst van de haven, met speciale aandacht voor de overgang van de haven naar duurzame energiebronnen. Blikvanger is het 22 meter hoge atrium met spiegelplafond dat dient als extra tentoonstellingsruimte. In dit atrium hangt een kinetisch kunstwerk en op de begane grond staat een maquette van de Rotterdamse haven.
Bezoekers kunnen Portlantis binnenkomen via de draaideur op de begane grond, maar kunnen het gebouw ook van buitenaf beklimmen, via de opvallende rode trappen langs de verschillende terrassen. Bij deze wandeling bieden vitrineramen een voorproefje van de tentoonstelling binnen. De route is gratis toegankelijk voor het publiek en fungeert als observatiepunt over de haven. ‘Portlantis is een echte blikvanger, maar ook een soort uitkijktoren,’ vertelt Winy Maas, medeoprichter van MVRDV. ‘Voor veel Rotterdammers is de haven iets op de horizon, daar in de verte, zonder dat zij echt weten wat er gebeurt. Portlantis biedt mensen de kans om dat te ontdekken. Bezoekers kunnen zien hoe de haven verandert, wat dat betekent voor de stad en hoe het hun dagelijks leven beïnvloedt. En dat doet het gebouw op een hele efficiënte manier, als een machine die verhalen vertelt.’
Het gebouw is gemaakt van eenvoudige, circulaire en industriële materialen. De hoofddraagconstructie is demontabel, zodat onderdelen hergebruikt kunnen worden. Zelfs voor de fundering worden geen heipalen gebruikt, waardoor het volledig ontmantelt kan worden zonder een spoor achter te laten. Voor de gevelpanelen is een retourname-overeenkomst gesloten met de fabrikant. Portlantis is energiepositief: het wekt meer energie op dan het verbruikt. Dankzij goede isolatie en een warmtepomp is de energiebehoefte laag. Een eigen windmolen op het terrein produceert 30% meer energie dan het gebouw nodig heeft.
Team:
Architecten: MVRDV
Verantwoordelijke oprichter: Winy Maas
Partner: Fokke Moerel
Ontwerpteam: Arjen Ketting, Klaas Hofman, Pim Bangert, Jonathan Schuster, Samuel Delgado, Duong Hong Vu, Monica di Salvo, Efthymia Papadima, Luis Druschke, Maximilian Semmelrock, Antonio Pilz
Duurzaamheidsadviseur: Arjen Ketting
Strategie en ontwikkeling: Magdalena Dzambo
Copyright: MVRDV Winy Maas, Jacob van Rijs, Nathalie de Vries
Tentoonstellingsontwerper: Kossmanndejong
Constructief ingenieur: van Rossum
MEP, Bouwfysica & Milieuadviseur: Nelissen
Kostenberekening: Laysan
Fotograaf: Ossip van Duivenbode
